DIŞ TİCARETİN VAZGEÇİLMEZİ : KONTEYNER VE KONTEYNER ÇEŞİTLERİ

Konteyner, uluslarası standartlara sahip taşımacılık sistemi içinde verimli, güvenli ve hasarsız bir şekilde malzeme taşıması için üretilmiş, yeniden kullanılabilir çelik kutu şeklinde yapılardır. Konteyner, içindeki malzeme boşaltılmaksızın farklı taşımacılık şekilleriyle taşınabilir. 

Konteyner boyutları ISO 6346 standartıyla belirlenmiş çeşitli farklı ölçülerde olabilmektedir. ISO 6346 uyumlu konteynerin sahibini belirten markalama bulunur. Dört harften oluşan ve son harfi U, J veya Z olan bu numaralandırmayı altı haneli bir sayı ve tek haneli bir kontrol sayısı takip eder.B.I.C. Kodu 11 haneli olmakta ve 4 hanesi harf 7 hanesi rakamsal değerden oluşmaktadır. İlk 3 haneden şirket ismi anlaşılmaktadır. Sondaki kontrol rakamı ( check digit ) resmi rakamlara doğrulama sağlamaktadır.

 Günümüzde dünya çapında farklı amaçlar için kullanılmakta olan 17 milyon konteyner olduğu düşünülmektedir.Genellikle konteyner kapasitesi TEU adı verilen 20ft konteyner adetiyle belirtilir. 

Tarihsel anlamda Ticari deniz taşımacığında günümüz standartlarında ilk taşıma 1956 yılında Amerikalı girişimci Malcolm McLean tarafından yapılmıştır. 1972 yılında yayınlanan hükümetlerarası denizcilik konvansiyonu ile konteyner taşımacılığı düzenlenmiştir. II. Dünya Savaşı sırasında ilk konteynerlerı kullanan ABD Silahlı Kuvvetleri daha sonraki dönemde dahil olduğu Kore Savaşı ve Vietnam Savaşı sırasında lojistik ihtiyaçları için konteyner taşımacılığına ağırlık verecek, bu alanda gelişmeler yaşanacaktır. Sevk süresinin azalmasını sağlayan konteyner taşımacılığında, konteyner yapısal özelliklerinin de artık standartlaşması ihtiyaç haline gelir.

Konteynerlerın en ve yükseklikler leri 8 feet (2.44m), uzunluğu ise 20 feet (6.1m) veya 40 feet (12.19m) olur. Üst üste yedi kat olacak şekilde istiflenebilirler. Konteynerlerin sekiz köşesinde bulundukları yere sabitlenmeleri için kilit mekanizması bulunur. Konteynerlerin standart dışı ölçülerde olanları da son dönemde geliştirilmiştir. High-cube olarak adlandırılan konteynerlerin ölçüleri daha geniştir. Avrupa’da yaygın paketleme şekillerinden paletlerin genişleğini göre ayarlanmış olan palet genişliğinde konteyner diğerlerinden 2 inç (5 cm) daha geniştir. Konteyner kapasitesi genellikle TEU (20 feet konteyner adeti) ile verilir. Bu birim bir adet 20x8 feet konteyner hacmine eşdeğerdir. 20 Ft'lik bir konteynerın Europalet one tier(tek sıra) olarak 10 palet; 40 Ft'lik 21 palet aldığı bilinmektedir.Bu değer konteyner yüksekliği değişken olabildiği için genel bir büyüklük belirtmek için kullanılır.ir konteynerde yaklaşık 3.5 ton çelik bulunması nedeniyle eritilmesi için çok miktarda enerji gerekmektedir.Konteynerlar yüklendikten sonra konteyner mührü ile kilitlenir ve varışa kadar mühür açılamaz. Lakin bu mührün resmi kurumlara bildirilmesi muayene esnası için gereklidir. Burada uluslararası ticaret korunmak istenmektedir.

400 metre uzunluğundaki bir konteyner gemisinin yaklaşık 18.000 adet konteyner taşıyabildiği bilinmektedir. 

Dünya ticaretinin son on yılı aşkın süredir kesintisiz büyümesi deniztaşımacılığını etkilemiştir. Yük taşımacılığının en önemli şekli olan konteyner taşımacılığı dünya ticaretindeki artışın bir göstergesi gibidir. Konteynır yüklerindeki artış doğrudan bu yüklere hizmet veren limanları ön plana çıkarmıştır.Denizlerde taşınan ticari yükler için gemiler ve tedarik zincirinin çok önemli bir
halkası olan limanlar, deniz taşımacılığının en önemli iki unsurudur. 1997 yılından günümüze yaklaşık 10 yıllık süreç incelendiğinde dünya limanlarında elleçlenen konteyner sayısı ortalama % 11 oranında artış göstermiştir. Tüm dünya limanlarında 2006 yılında 440 milyon TEU olarak gerçekleşen konteyner trafiğinin 2007 yılında yarım milyar TEU’yu geçmesi beklenmektedir. Dünya ticaretine konu olan yükün hızla konteynerizasyonu bu değişimin en önemli nedenidir.Konteyner taşımacılığı, sağladığı pek çok avantajın da etkisiyle çok miktarda yük çeşidinin, hızla konteynerizasyon sürecine dâhil olması ve konteyner içinde taşınması ile önemi son yıllarda hızla artan bir taşımacılık şeklidir . Konteyner taşımacılığındaki gelişmelerin etkisi en çok deniz yolunda görülmektedir. Denizlerde taşınan ticari yükler için gemiler ve limanlar, deniz taşımacılığının en önemli iki unsurudur. Günümüzde ana ticari rotalar arasında 12.000 TEU kapasiteli limanlar faaliyet göstermektedir. Çok yakın gelecekte ise 20.000 TEU kapasitedeki konteyner gemiler bu rotalarda yerini alacaktır. Konteyner taşımacılığındaki ve gemilerindeki gelişmelere paralel olarak 1960’lardan günümüze konteyner limanları da ciddi bir gelişim sürecine girmiştir.
Türk limanları da bu gelişmelerden payını almaktadır. Türkiye limanlarında elleçlenen konteynerin artış oranı, 2007 yılında dünya toplam artış oranının iki katından fazla bir yükseliş göstermiştir. Türkiye’de konteyner limanı işletmecileri, son yıllarda geleneksel yapılanmalarının dışına çıkarak, çağın getirdiği teknolojik gelişimleri yakalama gayreti içindedir ancak mevcut yasal çerçevede liman yatırımlarının önünde çok fazla engel vardır.

Limanların mevcut durumlarına baktığımızda; 8333 kilometre kıyı şeridine sahip ülkemizde 172 adet liman ve iskele bulunmakta olup, bunlardan 6 tanesi Türkiye Denizcilik İşletmeleri tarafından, 2 tanesi de Türkiye Devlet Demir Yolları tarafından işletilmektedir. Limanlar işletilen kurumlar açısından 3 kısma ayrılmaktadır. Kamu limanları, belediye limanları ve özel limanlar. Şu
anda Türkiye’de 21 tane kamu limanı, 23 tane belediye limanı ve 128 tane özel liman bulunmaktadır. Toplam TEU 11.085.000'dir. Bunun ;

Genel ve Dökme Yük (Ton) 276.851.862;
Sıvı Yük (Ton) 148.900.782;
Ro-Ro Dış Ticaret (Adet) 1.199.800;
Ro-Ro Kabotaj (Adet) 250.000;
Otomobil (Adet) 2.225.000;

Konteyner Elleçleyen Türkiye Limanlarının 2015-2025 Yılarına Ait Toplam Yük Tahmini (TEU)
                                                                      Yıl      Kötümser         Ortalama         İyimser

2014 -                       13.678.571      -
2015   8.527.001     10.652.043     21.126.631
2016   9.866.932     11.323.029     22.238.100
2017 10.217.115     12.027.564     23.427.315
2018 11.577.861     13.767.326     24.699.715
2019 12.949.490     14.544.076     26.061.121
2020 13.332.330     15.359.663     27.517.759
2021 14.726.722     16.216.030     29.076.294
2022 15.133.015     17.115.215     30.743.854
2023 16.551.571     18.059.360     32.528.066
2024 17.982.759      19.050.711     34.437.095
2025 18.426.964      20.091.631     36.472.793

Birleşmiş Milletler Kalkınma ve Ticaret Konferansı (UNCTAD)’nın 2015 Deniz Nakliyatı Gözden Geçirme Raporu yayınlandı. Rapora göre Türkiye deniz nakliyatında 14'üncü sıradadır. 2015 verileri henüz net rakamlarla açıklanmadığı için yaklaşık veriler baz alınmaktadır.

Dünya denizyolu ticareti 2014 başında bir önceki yıla göre %4,4 oranında artış göstererek 9,6 milyar tona ulaşmıştır. 2013 yılında olduğu gibi 2014 yılında da toplam yük miktarında düşük oranda da olsa bir gerileme görülmektedir.2013 yılında 384 milyon ton gerçekleşmiştir. Yani tüm dünya limanlarında toplam 9,6 milyar ton elleçleme yapılmıştır. Fikir vermesi için söylüyorum; ülkemiz için bu rakam  383 milyon ton yani toplam yükün binde 4’üdür. 9.6 milyar tonluk global yük içinde sıvı ve gazlar %30, temel dökme yükler %29, diğer kuru yükler %24 ve konteyner %17 oranındadır. Bir önceki yıla göre tonaj olarak en hızlı artış oranı %6,6 ile konteyner yüklerinde gerçekleşmiştir. Konteyner yükünü %5,3 artış oranı ile kuru yükler, %4,5 artış oranı ile temel dökme yükler ve %2,4 ile sıvı ve gaz yükleri izlemiştir.
TÜRKLİM’İn yapmış olduğu master plan çalışmasında Türkiye’de konteyner limanlarına oluşacak talep, 2015 yılında 10.4 milyon teu, 2030’da ise 29.8 milyon teu’ya ulaşacak. Aynı çalışmada; mevcut limanların ekipman yatırımları ile ulaşabilecekleri yaklaşık 22 milyon teu’luk kapasitenin 2024 yılına kadar yeterli görüldüğü vurgulandı.

Çin’in Ningbo limanı 873 milyon ton ile 2014 yılında da en fazla yük elleçleyen liman olmuştur.Yani ülkemizdeki tüm limanların elleçlenen yük miktarını tek bir liman aşmıştır. 2014 yılında toplam yükte ilk 10 sırada yer alan limanlarda toplamda 5,5 milyar ton ile dünyadaki toplam yükün %55’i elleçlenmiştir. İlk 10 liman içinde 8 tane Çin limanı bulunmaktadır. Bu listenin en altında yer alan Çin’in Dalian limanı tek başına bizim tüm limanlarımızda elleçlediğimiz yükün 40 milyon ton daha fazlasına ev sahipliği yapmıştır. 

2014 yılında ilk 30 sırada yer alan konteyner limanlarında 366 milyon TEU ile dünyadaki toplam konteyner yükünün %58’i elleçlenmiştir.

Şangay limanı 35.3 milyon TEU ile bu listenin en üstünde yer almıştır. Aynı yıl tüm limanlarımızda toplam 8.4 milyon TEU elleçlenmiştir. Bu miktar dünya sıralamasında 19ncu sırada bulunan Los Angeles limanı ile yaklaşık eşdeğerdir. 

Sonuç,

Denizcilik sektörü her gün yeni değişikliklerin ve gelişmelerin yaşandığı dinamik bir sektördür. Uluslararası rekabetin hakim olduğu denizcilik sektöründe, sektörün önünü açan tutarlı bir limancılık politikası zaruridir. Limanlarımızda farklı kamu kurumlarının tasarrufu vardır ve bunlar arasındaki çekişmeler, çok başlılık, yetki karmaşası ve mevzuat çakışmaları limancılığın önündeki büyük engellerdir. 

Limanlarımız ağır bir bürokrasinin yanısıra, 24 ayrı kanun, onlarca yönetmelik ve tebliğ ile yapılan düzenlemelerle uğraşmaktadır.

Ülkemiz IMF’nin GSMH sıralamasına göre şu anda dünyanın 17. büyük ekonomisidir.  Daha üst sıralara yükselmenin olmazsa olmazı ulaşım altyapısıdır. Limanlar da bu ulaşım altyapılarının en önemli halkasını oluşturur. Türkiye’de 187 kıyı tesisi, limanı mevcuttur ve bugünkü ihtiyaçlar üzerinden bakıldığında kapasite fazlası doğurmakla birlikte küresel ticaretimizin  yüzde 88’inin deniz yoluyla yapıldığı dikkate alındığında bu arz fazlasının makul olduğu açıktır.Halihazırdaki limanların diğer taşıma modlarına uyumlu hale getirilmesi limanların içinde lojistik merkezlerin kurulması faydaya olacaktır. 

"Zaferi, denizi kontrol altına alan, ihtiyacı olan şeyi ihtiyacı olduğu zamanda istediği yere ulaştırabilen ülke kazanır.” 

Konteyner Çeşitleri

Standart Konteynerler (Dry van): bu konteynerler genel amaçlı kullanılan konteynerlerdir. Her türden kuru yükün taşınmasında bu tip konteynerler kullanılmaktadır. Ölçüleri genellikle 20' ve 40' olmakla birlikte 45' ve hatta son dönemde 54' uzunlukta konteynerler kullanılmaya başlamıştır.

High Cube Konteynerler: Standart konteynerlerle yapısal olarak benzer olmakla birlikte yüksekliği 2591mm olan box konteynerlerden 2896mm yüksekliği ile daha hacimli bir yüklemeye olanak sunan bir konteyner tipidir. Genellikle 40' olarak üretilmiştir. Kullanım alanı her tür kuru yük, hafif ve hacimli yükler ve yüksekliği 2,7m’ye kadar olan gabari yüklerin taşınmasında kullanılır. 

Open Top Konteynerler: Standart konteynerlerden farklı olarak tavan kısmı tamamen açık olan konteynerlerdir. İç dolumu yapıldıktan sonra branda ile kapatılır. Ölçüleri genellikle 20' ve 40' uzunluktadır. Yükü tepeden koymaya olanak tanıdığından doğal kullanım alanları konteyner kapısından sığmayan gabari yükler ile elleçlenmesi vinç benzeri ekipmanlarla yapılması gereken yüklerdir.

Flatrack Konteynerler: Bu konteynerler bir taban platformu ve iki uç duvarından oluşan taşıma araçlarıdır. İstendiğinde uç duvarlar dik sabitlenebilir ya da kapatılarak tabana yatırılarak bir taşıma platformuna dönüşür. Genellikle 20' ve 40' ölçüde üretilmektedir. Kullanım alanları ağır tonajlı yükler, yüksek ya da geniş taşmalı yüklerdir. Zaman zaman iki ya da daha fazla flatrack konteynerden platform oluşturularak yüksek hacimli break bulk yüklerin taşınması ve sabitlenmesinde de kullanılır.   

Platformlar (plats): Bu taşıma ekipmanları yapısal olarak yalnızca taban platformu biçimindedir. Uç ve yan duvarları yoktur. Küçük alanda ağır tonajlı taşımaya uygundur. Genellikle 20' ve 40' ölçüde üretilmektedir. Doğal kullanım alanları gabari yükler ile ağır tonajlı yüklerdir.

Havalandırmalı (Ventilated) Konteynerler: Tepe ve taban profillerinde yer alan havalandırma kanallarından doğal hava dolaşımına izin veren konteyner tipidir. Genellikle 20' olarak üretilmektedir. Doğal kullanımı havadar ortamda taşınması gerekli yüklerdir. En yaygın olarak yeşil kahve tanelerinin taşınmasında kullanılmaktadır.

Soğutuculu (Reefer) Konteynerler: Reefer konteynerler içerisinde soğutma ünitesi bulunan özel yalıtımlı konteynerlerdir. Genellikle 20' ve 40' ölçüde üretilmektedir. High cube olanları hafif ve hacimli yüklerin (çiçek, meyve vb.) taşınmasında kullanılır. Doğal kullanımı 0 ºC’nin altında ya da üzerinde sabit ısıda taşınan gıda ürünleridir.

Dökme Yük (Bulk) Konteynerleri: Bu tip konteynerler tavan kısmında 3 adet yükleme kapağı ve kapı kısmında yer alan 2 adet tahliye kapakları olan konteynerlerdir. Genellikle 20' olarak üretilmektedir. Doğal kullanım alanı tahıl, hayvan yemi, baharat vb. yüklerin taşınmasıdır. 

Tank Konteynerler: Taşıyıcı unsur olan tank ile çevreleyen profil çerçeveden oluşan konteynerdır.

• 20' Konteyner
• 40' Konteyner
• 40' High Cube Konteyner
• 20' Open Top Konteyner
• 40' Open Top Konteyner
• 20' Flat Rack Konteyner
• 40' Flat Rack Konteyner
• 20' Reefer Konteyner
• ISO Tank
• Flexi Tank
• Diğer Konteyner Çeşitleri

 Tüm deniz lojistikçilerine Allah selamet versin.

 Saygılarımla,

* Bir sonraki yazım sanıyorum ; Dünyadaki ticaret limanları incelemesi olacak...